De vloek van……..

“De vloek van….” klinkt als een spannend begin van een boek. Het heeft iets onheilspellends. Een vloek of vervloekt zijn, is nooit een goed teken. Over welke vloek heb ik het nu? Welnu: De Vloek van Kennis. Pardon? De Vloek van Kennis? Dat kan niet kloppen. Kennis is handig, kennis is goed. Hoe kan het dan een vloek zijn? Nou, dat kan heel goed. En in het onderwijs hebben we er veel last van.

Wat is dan ‘De vloek van kennis’? De vloek van kennis is niets anders dan dat je vergeten bent welke stappen en deelvaardigheden er allemaal nodig waren om tot kennis en vaardigheden te komen. Kennis en vaardigheden zijn gewoon geworden.

Is dat dan erg, zo’n vloek. Ook niet per sé. Het zou wat zijn, als je bij het berekenen van de korting op dat leuke bloesje of die handige zaagmachine, je ook nog zou realiseren wat je allemaal hebt geleerd om die korting te kunnen berekenen…. (Bovendien ben je dan hopelijk meer bezig met waar je dat begeerde artikel allemaal voor zou kunnen gebruiken).

Waarom hebben we er in het onderwijs dan zoveel last van? Om even bij het voorbeeld van ‘korting berekenen’ te blijven. Daar gaat een heel proces van leren aan vooraf, van de splitsingen in groep 2, optellen en aftrekken, de tafels, de breuken, procenten, deel- van-een-geheel, en deze opsomming is niet eens volledig.

Het leren rekenen, lezen en spellen is opgedeeld in ontzettend veel deelvaardigheden en kleine brokjes kennis. Als al die kennis goed is gememoriseerd, en al die deelvaardigheden zijn goed geautomatiseerd, dan verloopt het leren soepel. Maar als dat nou niet zo is, dan heb je een probleem. En dan kan die ‘Vloek van Kennis’ behoorlijk in de weg zitten. Want realiseer je je als begeleider van leerlingen wel goed, welke stappen er allemaal gezet moeten zijn om verder te kunnen leren? Soms moet je echt ver terug.

Soms moet je heel ver terug. Niet erg, als je nog maar wèl weet om welke deelvaardigheden het gaat. En dat kan dan inderdaad iets zijn als ‘het kunnen splitsen van getallen tot 10’, essentieel bij het rekenen over het tiental. Of ‘het kunnen benoemen van lange en korte klanken’: zonder deze kennis is het spellen van woorden met een open lettergeep (zoals ‘grote’) of gesloten lettergreep (zoals ‘gokken’) eerder het grote gokken.

In een geslaagd leerproces zie je kinderen trefzeker een antwoord geven. Hoe ze het antwoord wisten? “Nou…. gewoon!”